[۱۲۳۶] [۱۲۳۷] [۱۲۳۸] [۱۲۳۹] [۱۲۴۰] [۱۲۴۱] [۱۲۴۲] [۱۲۴۳] [۱۲۴۴] [۱۲۴۵] [۱۲۴۶] [۱۲۴۷] [۱۲۴۸] [۱۲۴۹] [۱۲۵۰]
ج۱، مسئله ۱۲۳۶ . گفتن «اللّهُ أَکْبَر» در اوّل هر نماز، واجب و رکن است و انسان باید در آن موالات را رعایت نماید؛ یعنی حروف «اَللّهُ» و حروف «أَکْبَر» و دو کلمۀ «اَللّهُ» و «أَکْبَر» را پشت سر هم بگوید و نیز باید این دو کلمه به عربی صحیح گفته شود و اگر ترجمۀ آن را به غیر عربی – مثلاً به فارسی – بگوید، کافی نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۳۷ . نماز گزاری که تکبیرة الاحرام را غلط می‌خوانده، در صورتی که اشتباه در مادّه و هیأت تکبیرة الاحرام باشد، مثل اینکه می‌گفته «اَللّهُ أَکْپَر» یا «اَللّهُ أَکْوَر» یا «اَللّحُ أَکْبَر» یا «اَللّهُ أَکْبار»، نمازش باطل است و فرقی بین جاهل قاصر و مقصّر نیست؛
امّا اگر اشتباه در إعراب کلمه باشد، مثل این که حرکت را در هاء «اَللّهُ أَکْبَر» از ضمّه به فتحه یا کسره تغییر می‌داده و تکبیرة الاحرام را «اَللّهَ أَکْبَر» یا «اَللّهِ أَکْبَر» تلفّظ می‌کرده، در صورتی که جاهل مقصّر بوده، بنابر احتیاط واجب، نمازش باطل است و اگر جاهل قاصر بوده، نمازش صحیح است.
شایان ذکر است، مراد از اعراب در اینجا، تغییر حرکت آخر کلمه است و تغییر حرکات در حروف ما قبل آخر کلمه، در حکم تغییر در مادّه و هیأت محسوب میشود مثل اینکه تکبیرة الاحرام را «اَللّهُ أَکْبُر» تلفّظ می‌کرده است که در این صورت، نمازش در هر حال باطل است.
ج۱، مسئله ۱۲۳۸ . احتیاط مستحب آن است که فرد تکبیرة الاحرام نماز را به چیزی که قبل از آن می‌خواند – مثلاً به اقامه یا به دعایی که پیش از تکبیر می‌خواند – نچسباند.
ج۱، مسئله ۱۲۳۹ . اگر نمازگزار بخواهد «اللّهُ أَکْبَر» را به چیزی که بعد از آن می‌خواند، مثلاً به «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» یا «اَعُوْذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ» بچسباند، چنانچه «ر» را ساکن تلفّظ نماید و بگوید: «اَللهُ أَکْبَرْ»، کافی است؛
ولی بهتر آن است که «ر» أَکْبَر را با حرکت ضمّه (ـُ) تلفّظ نماید و بگوید: «اَللّهُ أَکْبَرُ»، هرچند احتیاط مستحب آن است که در نماز واجب «اللّهُ أَکْبَر» را به چیزی که بعد از آن می‌خواند نچسباند.
ج۱، مسئله ۱۲۴۰ . بدن باید در هنگام گفتن تکبیرة الاحرام در نماز واجب، استقرار داشته و آرام باشد و اگر فرد عمداً در حالی که بدنش حرکت دارد، تکبیرة الاحرام را بگوید، نماز باطل است.
ج۱، مسئله ۱۲۴۱ . برای اینکه نمازگزار یقین یا اطمینان کند که تکبیرة الاحرام را در حال ایستادن و آرامش بدن گفته، واجب است پیش از گفتن تکبیرة الاحرام و بعد از آن لحظه‌ای بایستد؛
البتّه، چنانچه نمازگزار یقین یا اطمینان داشته باشد تکبیرة الاحرام را در حال ایستادن و آرامش بدن می‌گوید، مکث و درنگ قبل و بعد از تکبیر، لازم نیست.
ج۱، مسئله ۱۲۴۲ . نمازگزار باید تکبیر و حمد و سوره و ذکر و دعا را طوری بخواند که خودش حدّاقل هَمْهَمۀ خود را بشنود. بنابراین، لب‌خوانی آنها بدون رعایت این شرط صحیح نیست و اگر به علّت سنگینی یا کری گوش یا سر و صدای زیاد نمی‌شنود، باید طوری بگوید که چنانچه مانعی نباشد، بشنود.
ج۱، مسئله ۱۲۴۳ . کسی که به علّت پیشامدی لال شده، یا زبان او مرضی پیدا کرده که نمیتواند «اَللّهُ أَکْبَر» را بگوید، باید هر طوری که می‌‌تواند بگوید و اگر اصلاً نمیتواند بگوید باید تکبیر را در قلب خود بگذراند و برای آن، طوری که مناسب گفتن «اللّه أَکْبَر» باشد با انگشتش اشاره کند و اگر می‌‌تواند، زبان و لبش را هم حرکت دهد؛
امّا کسی که لال مادر زاد است، باید زبان و لبش را به‌طوری که شبیه کسی است که تکبیر را می‌گوید، حرکت دهد و در آن حال با انگشتش نیز اشاره نماید و این حکم، در مورد قرائت نماز و سایر ذکرهای آن نیز جاری می‌باشد.
ج۱، مسئله ۱۲۴۴ . اگر انسان شک کند تکبیرة الاحرام را گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزی از قرائت شده یا مشغول گفتن «أَعُوْذُ باللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ» – که گفتن آن قبل از قرائت، مستحب است – شده، به شک خود اعتنا نکند و اگر چیزی نخوانده، باید تکبیرة الاحرام را بگوید؛
همین طور، اگر مأموم در نماز جماعت شرکت کرده و شک کند که تکبیرة الاحرام نماز جماعت را گفته یا نه، در صورتی که خودش را مشغول عملی می‌‌بیند که از وظایف مأموم در نماز جماعت است – هرچند وظیفۀ مستحبی – به شک خود اعتنا نکند؛ مثل اینکه در نماز صبح و مغرب و عشاء مستحب است مأموم چنانچه صدای حمد و سورۀ امام را می‌شنود، سکوت کرده و به قرائت امام جماعت گوش فرا دهد؛ اکنون چنانچه فرد، خود را مشغول انجام همین وظیفه ببیند، در این صورت به شک خویش اعتنا نمیکند و بنا میگذارد که تکبیرة الاحرام را گفته است.
ج۱، مسئله ۱۲۴۵ . اگر نمازگزار بعد از گفتن تکبیر شک نماید که آنچه گفته تکبیرة الاحرام نماز بوده یا تکبیر رکوع، چنانچه در حال رفتن به رکوع یا در رکوع باشد به شک خویش اعتنا نمیکند و اگر هنوز ایستاده و برای رکوع خم نشده است بنا میگذارد که تکبیرة الاحرام است و خواندن حمد و سوره را شروع می‌کند.
ج۱، مسئله ۱۲۴۶ . اگر فرد بعد از گفتن تکبیرة الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه، چه مشغول خواندن چیزی شده باشد یا نه، به شک خود اعتنا نکند.
مستحبات تکبیرة الاحرام
ج۱، مسئله ۱۲۴۷ . مستحب است نمازگزار هنگام گفتن تکبیرة الاحرام و تکبیرهای بین نماز، دست‌‌ها را تا مقابل گوش‌‌ها یا صورت بالا ببرد و بهتر آن است که با گفتن همزۀ «اللّهُ أَکْبَر» دست‌‌ها از ران پا جدا شود و با گفتن «راء» «اللّهُ أَکْبَر» دست‌‌ها به مقابل گوش‌‌ها یا صورت برسد، سپس دست‌‌ها را بدون فاصله بیندازد.
ج۱، مسئله ۱۲۴۸ . برای افتتاح نماز، گفتن یک «اَللهُ أَکْبَر» کافی است و گفتن هفت تکبیر مستحب می‌باشد که آنها را «تکبیرات افتتاحیّه» می‌نامند و نمازگزار به مجموع آنها نیّت إحرام نماز و ورود به نماز را می‌نماید، هرچند احتیاط مستحب آن است که ابتدا رجاءً شش تکبیر بدون نیّت إحرام نماز و ورود به نماز بگوید، سپس تکبیر هفتم را تکبیرة الاحرام قرار دهد.
این حکم، اختصاص به نمازهای شبانه‌روزی (یومیّه) ندارد و شامل نمازهای واجب دیگر و نمازهای مستحبی هم میشود.
ج۱، مسئله ۱۲۴۹ . جایز است نمازگزار هفت تکبیر افتتاحیّه را بدون خواندن دعاهایی که وارد شده، پشت سر هم به‌جا آورد؛ ولی بهتر آن است ابتدا سه تکبیر اوّل از تکبیرات افتتاحیّه را بگوید و بعد از آن این دعا را بخواند:
«اللّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِکُ الْحَقُّ، لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، سُبْحانَکَ إِنّی ظَلَمْتُ نَفْسی، فَاغْفِرْ لی ذَنْبی، إِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ».
سپس دو تکبیر بعدی تکبیرات افتتاحیّه را بگوید و این دعا را بخواند:
«لَبَّیْکَ وَسَعْدَیْکَ وَالْخَیْرُ فی یَدَیْکَ وَالشَّرُ لَیْسَ إِلَیْکَ وَالْمَهْدیُّ مَنْ هَدَیْتَ، لامَلْجَأَ مِنْکَ إِلّا إِلَیْکَ، سُبْحانَکَ وَحَنانَیْکَ، تَبارَکْتَ وَتَعالَیْتَ، سُبْحانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ».
سپس دو تکبیر آخر تکبیرات افتتاحیّه را بگوید و این دعا بخواند:
«وَجَّهْتُ وَجْهیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَالْأَرْضَ، عالِمَ الْغَیْبِ وَالشَّهادَةِ حَنیفاً مُسْلِماً، وَما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ، إِنَّ صَلاتی وَنُسُکی وَمَحْیایَ وَمَماتی لِلهِ رَبِّ الْعالَمینَ، لا شَریکَ لَهُ وَبِذلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ».
سپس بعد از آن «أعُوْذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیم» بگوید و خواندن سورۀ حمد را شروع کند.
ج۱، مسئله ۱۲۵۰ . خوب است نمازگزار قبل از تکبیرات افتتاحیه، به قصد رجاء بگوید:
«یا مُحْسِنُ قَدْ أَتاکَ الْمُسی‌ءُ وَقَدْ أَمَرْتَ الُمُحْسِنَ اَنْ یتَجاوَزَ عَنِ الْمُسی‌ءِ، أَنْتَ الْمُحْسِنُ وَأَنَا المُسی‌ءُ، فَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی»؛
و نیز مناسب است به قصد رجاء این دعا را بخواند:
«اللَّهُمَّ إِنّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأُقَدِّمُهُمْ بَیْنَ یَدَیْ صَلَاتی وَأَتَقَرَّبُ بِهِمْ إِلَیْکَ، فَاجْعَلْنی بِهِمْ وَجیهاً فی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبینَ، مَنَنْتَ عَلَیَّ بِمَعْرِفَتِهِمْ، فَاخْتِمْ لی بِطَاعَتِهِم وَمَعْرِفَتِهِمْ وَوَلَایَتِهِمْ، فَإِنَّهَا السَّعَادَةُ وَاخْتِمْ لی بِهَا، فَإِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدیرٌ».
و بعد از اتمام نماز نیز بگوید:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْنی مَعَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ فی کُلِّ عَافیَةٍ وَبَلَاء وَاجْعَلْنی مَعَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ فی کُلِّ مَثْوی وَمُنْقَلَبٍ، اللَّهُــــمَّ اجْعَلْ مَحْیَــایَ مَحْیَاهُمْ وَمَمَاتــی مَمَاتَهُــمْ وَاجْعَلْنی مَعَهُمْ فِی الْمَوَاطِنِ کُلِّهَا وَلَا تُفَرِّقْ بَیْنی وَبَیْنَهُمْ، إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدیرٌ».