ارث (طبقه سوم)

[۱۲۲۶] [۱۲۲۷] [۱۲۲۸] [۱۲۲۹] [۱۲۳۰] [۱۲۳۱] [۱۲۳۲] [۱۲۳۳] [۱۲۳۴] [۱۲۳۵] [۱۲۳۶] [۱۲۳۷] [۱۲۳۸] [۱۲۳۹] [۱۲۴۰] [۱۲۴۱] [۱۲۴۲] [۱۲۴۳] [۱۲۴۴] [۱۲۴۵] [۱۲۴۶]

ارث دستۀ سوّم

الف. ارث عمو و عمّه

ج۴، مسئله ۱۲۲۶ . اگر وارث میّت فقط «یک عمو یا یک عمّه (چه پدر و مادری، چه پدرى و چه مادرى)» باشد، همۀ اموال به او میرسد.

ج۴، مسئله ۱۲۲۷ . اگر ورثۀ میّت، «چند عمو یا عمّه باشند و همه پدر و مادرى، یا همه پدرى، یا همه مادرى» باشند، اموال به‌طور مساوى بینشان قسمت میشود؛

البتّه چنانچه وارثین، «عمو و عمّه باشند و همه پدر و مادرى، یا همه پدرى، یا همه مادری» باشند، عمو دو برابر عمّه ارث می برد.^[۱]

ج۴، مسئله ۱۲۲۸ . اگر ورثۀ میّت، «عمو یا عمّه یا هر دوی آنان باشند و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند»، عمو و عمّۀ پدرى ارث نمیبرند.

پس اگر میّت یک عمو یا عمّۀ مادرى داشته باشد، یک ششم اصل اموال^[۲] را ارث می‌برد و باقیمانده، یعنی پنج ششم آن سهم الارث عمو یا عمّه یا عمو و عمّۀ پدر و مادرى می‌باشد.

همچنین، در صورتی که میّت چند عمو یا عمّه یا عمو و عمّۀ مادرى داشته باشد، یک سوم اصل اموال به آنها می‌رسد و باقیمانده یعنی دو سوم

آن، سهم الارث عمو و عمّۀ پدر و مادرى می‌باشد و در هر یک از موارد مذکور عمو دو برابر عمّه ارث میبرد.^[۳]

شایان ذکر است، چنانچه میّت عمو و عمّۀ پدر و مادری نداشته باشد، عمو یا عمّه‌ یا عمو و عمّۀ پدری جانشین آنان در ارث محسوب می‌شوند.

ارث زن یا شوهر به همراه عمو و عمّه

ج۴، مسئله ۱۲۲۹ . اگر وارث میّت، علاوه بر زوج یا زوجه، فقط یک عمو یا یک عمّه (پدر و مادری یا پدری یا مادری) باشد، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد^[۴] و باقیمانده به عمو یا عمّه ارث می‌رسد.

ج۴، مسئله ۱۲۳۰ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج یا زوجه، چند عمو یا چند عمّه باشند و همه پدر و مادرى، یا همه پدرى، یا همه مادرى باشند، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد و باقیمانده، به‌طور مساوى بین سایر ورثه قسمت میشود.

ج۴، مسئله ۱۲۳۱ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج یا زوجه، یک سوم عمو و عمّه باشند دو سوم و همه پدر و مادرى، یا همه پدرى یا همه مادرى باشنــد، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصــل اموال را ارث می‌برد و باقیمانده به عمو و عمّه ارث می‌رسد و عمو دو برابر عمّــه ارث می‌برد.^[۵]

ج۴، مسئله ۱۲۳۲ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج یا زوجه، عمو یا عمّه یا هر دوی آنان باشند و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند، عمو و عمّۀ پدرى ارث نمیبرند و زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد و چنانچه میّت یک عمو یا عمّه مادرى داشته باشد، یک ششم اصل اموال و در صورتی که چند عمو یا عمّه یا عمو و عمّۀ مادرى داشته باشد یک سوم اصل اموال را ارث می‌برند؛

باقیمانده، سهم الارث عمو یا عمّه یا عمو و عمّۀ پدر و مادرى می‌باشد و در هر یک از موارد مذکور، عمو دو برابر عمّه ارث میبرد.^[۶]

شایان ذکر است، چنانچه میّت عمو و عمّۀ پدر و مادری نداشته باشد، عمو یا عمّه یا عمو و عمّۀ پدری جانشین آنان در ارث محسوب می‌شوند.

ب. ارث دایی و خاله

ج۴، مسئله ۱۲۳۳ . اگر وارث میّت، فقط «یک دایی یا یک خاله (چه پدر و مادرى، چه پدرى و چه مادری)» باشد، همۀ اموال به او ارث میرسد.

ج۴، مسئله ۱۲۳۴ . اگر ورثۀ میّت، «چند دایی یا خاله باشند و همه پدر و مادرى یا همه پدرى یا همه مادرى» باشند، اموال به‌طور مساوى بین آنان قسمت میشود.

ج۴، مسئله ۱۲۳۵ . اگر ورثۀ میّت «هم دایى و هم خاله باشد و همه پدر و مادرى یا پدرى یا مادرى» باشند، از آنجایی که ممکن است کیفیّت تقسیم ارث بینشان به‌طور مساوی باشد یا اینکه سهم الارث هر مذکّر یک سوم دو برابر مؤنّث باشد، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود و بنابر احتیاط واجب نسبت به مقدار تفاوت بین دو صورت فوق مصالحه نمایند.^[۷]

ج۴، مسئله ۱۲۳۶ . اگر ورثۀ میّت، «دایی یا خالۀ پدر و مادری یا هر دوی آنان و دایی یا خالۀ پدری یا هر دوی‌ آنان» باشند، ارث نبردن خویشاوندان پدری مذکور، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.

این حکم، در صورتی که علاوه بر ورثۀ مذکور، دایی یا خالۀ مادری یا هر دوی ‌آنان نیز باشند، جاری است.

ج۴، مسئله ۱۲۳۷ . اگر ورثۀ میّت فقط «یک دایى یا خالۀ مادرى و دایى یا خاله یا دایی و خالۀ پدر و مادرى» باشند، یک ششم اصل اموال، سهم الارث دایی یا خالۀ مادری می‌باشد و باقیمانده یعنی پنج ششم آن به دایی یا خاله یا دایی و خالۀ پدر و مادری ارث می‌رسد.

در صورتی که میّت «چند دایی یا خاله یا دایی و خالۀ مادرى» داشته باشد، یک سوم اصل اموال به آنان می‌رسد و باقیمانده یعنی دو سوم آن، سهم الارث دایی یا خاله یا دایی و خالۀ پدر و مادرى می‌ باشد و کیفیّت تقسیم هر یک از کسرهای مذکور بین دایی و خاله در مسائل قبل بیان شد.

ارث زن یا شوهر به همراه دایی و خاله

ج۴، مسئله ۱۲۳۸ . اگر وارث میّت علاوه بر زوج یا زوجه، فقط یک دایی یا یک خاله باشد – چه پدر و مادرى، چه پدری و چه مادرى – زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد^[۸] و باقی یک ششم مانده به یک دهم دایی یا خاله ارث میرسد.

ج۴، مسئله ۱۲۳۹ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج یا زوجه، چند دایی یا خاله باشند و همه پدر و مادرى یا همه پدرى یا همه مادرى باشند، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد و باقیمانده به‌طور مساوى بین سایر ورثه قسمت میشود.

ج۴، مسئله ۱۲۴۰ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج یا زوجه، دایى و خاله باشد و همه پدر و مادرى یا پــدرى یا مادرى باشنــد، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌بـــرد و باقیمانده به دایی و خاله ارث می‌رسد؛

ولی از آنجایی که ممکن است کیفیّت تقسیم ارث بین آنان، به‌طور مساوی باشد و ممکن است سهم الارث هر مذکّر دو برابر مؤنّث باشد، مراعات مقتضای احتیاط‌ در این مورد ترک نشود و بنابر احتیاط واجب نسبت به مقدار ما به التفاوت بین دو صورت فوق مصالحه نمایند.

ج۴، مسئله ۱۲۴۱ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج یا زوجه، دایی یا خالۀ پدر و مادری یا هر دوی آنان و دایی یا خالۀ پدری یا هر دوی‌ آنان باشند، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد و باقیمانده به سایر ورثه ارث می‌رسد؛

البتّه،‌ ارث نبردن دایی و خالۀ پدری با وجود دایی و خالۀ پدر و مادری، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود و این حکم در صورتی که علاوه بر ورثۀ مذکور، دایی یا خالۀ مادری یا هر دوی ‌آنان نیز باشند، جاری است.

ج۴، مسئله ۱۲۴۲ . اگر ورثۀ میّت، علاوه بر زوج یا زوجه، دایى یا خاله یا دایی و خالۀ مادرى و دایى یا خاله یا دایی و خالۀ پدر و مادرى باشند، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم یک ششم از اصل اموال را ارث می‌برد و چنانچه میّت، یک دایی یا یک خالۀ مادری داشته باشد، اصل اموال و در صورتـی که چند دایــی یا خالــه یا دایــی و خالــۀ مادری داشته باشــد یک سوم اصل اموال را ارث می‌برند؛

باقیمانده، سهم الارث دایی یا خاله یا دایی و خالۀ پدر و مادری می‌باشد و کیفیّت تقسیم هر یک از موارد مذکور بین دایی و خاله در مسائل قبل بیان شد.

ج. ارث عمو و عمّه همراه با دایی و خاله

ج۴، مسئله ۱۲۴۳ . اگر ورثۀ میّت «یک یا چند دایى یا خاله، یا دایى و خاله و یک یا چند عمو یا عمّه، یا عمو و عمّه» باشند، یک سوم اصل اموال را دایى یا خاله یا هر دو ارث می‌برند؛ باقیمانده، یعنی دو سوم آن سهم الارث عمو یا عمّه یا هر دو می‌باشد.

کیفیّت تقسیم هر یک از کسرهای مذکور، به صورتی است که در مسائل قبل بیان شد.

ارث زن یا شوهر همراه با عمو و عمّه و دایی و خاله

ج۴، مسئله ۱۲۴۴ . اگر ورثۀ میّت علاوه بر زوج و زوجه، عمو یا عمّه یا هر دوی آنان و دایی یا خاله یا هر دوی آنان باشند، زوج یک دوم و زوجه یک چهارم از اصل اموال را ارث می‌برد؛^[۹]

سهم الارث دایی یا خاله یا هر دوی آنان یک سوم اصل اموال می‌باشد و باقیمانده، سهم الارث عمو یا عمّه یا هر دوی آنان می‌باشد.

تقسیم هر یک از موارد مذکور، به همان کیفیّتی است که در فرض نبودن زوج و زوجه بیان شد.

ارث فرزندان عمو و عمّه و دایی و خاله

ج۴، مسئله ۱۲۴۵ . اگر فرد در هنگام وفات، عمو و عمّه و دایی و خاله نداشته باشد، سهم الارث آنان به اولادشان مى‌رسد،^[۱۰] یعنى نخست هر یک از عمو و عمّه و دایی و خالۀ میّت که دارای فرزند می‌باشند، زنده فرض می‌شوند و سهم الارث هر فرد از آنان محاسبه شده و بین یک سوم فرزندان وی تقسیم می‌شود.^[۱۱]

کیفیّت تقسیم ارث بین اولاد عمو و عمّه و دایى و خاله، مانند اولاد برادر و خواهر است. بنابراین، سهم هر یک از عمو و عمّه و دایی و خاله مادرى به‌طور مساوى بین فرزندانشان قسمت میشود، هرچند بعضی از آنان مذکّر و بعضی مؤنّث باشند.

امّا اگر فرزندان عمو و عمّه و دایی و خالۀ پدری و مادری یا پدری، بعضی مذکّر و بعضی مؤنّث باشند، بنابر نظر مشهور فقهای عظام – رضوان اللّه تعالی علیهم – هرمذکّری دو برابر مؤنّث ارث میبرد، ولى احتمال دارد که ارث بین آنان هم به‌طور مساوی قسمت شود. بنابراین، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود و بنابر احتیاط واجب با هم مصالحه نمایند.^[۱۲]

ارث عمو و عمّه و دایی و خالۀ پدر و مادر میّت

ج۴، مسئله ۱۲۴۶ . عمو و عمّه و دایى و خالۀ پدر و مادر میّت، در صورتی ارث می‌برند که میّت، عمو و عمّه و دایی و خاله و فرزندان آنان – هر چه پایین روند – نداشته باشد.

بنابراین، اگر ورثۀ میّت، «عمو و عمّه و دایى و خالۀ پدر و عمو و عمّه و دایى و خالۀ مادر او» باشند، یک سوم اصل اموال را عمو و عمّه و دایى و خالۀ مادرِ میّت ارث میبرند و از آنجایی که ممکن است مقدار مذکور بین آنان به‌طور مساوى تقسیم ‌شود، یا آنکه سهم الارث هر مذکّر دو برابر مؤنّث باشد، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود و احتیاط واجب آن است که با هم مصالحه نمایند؛

باقیمانده، یعنی دو سوم اموال، سهم الارث عمو و عمّه و دایى و خالۀ پدرِ میّت می‌باشد که یک سوم این مقدار را دایى ودرِ میّت به‌طور مساوى بین خودشان قسمت مینمایند و دو سوّم دیگر آن را عمو و عمّۀ پدرِ میّت ارث می‌برند و از آنجایی که ممکن است مقدار مذکور میانشان به‌طور مساوى تقسیم ‌شود، یا آنکه سهم الارث هر عمو دو برابر عمّه باشد، مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود و احتیاط واجب آن است که با هم مصالحه نمایند.